Last updated on October 11th, 2024 at 06:17 pm
ખનિજ એ દરેક જીવંત વસ્તુ માટે એક મહત્વપૂર્ણ પદાર્થ છે, પછી તે માણસો, પ્રાણીઓ અથવા છોડ હોય. દરેક જીવંત જીવને સ્વસ્થ જીવન ચલાવવા માટે ખનિજોની જરૂર હોય છે. ખનિજોને કેટલીકવાર સૂક્ષ્મ પોષકતત્ત્વો તરીકે ઓળખવામાં આવે છે કારણ કે માનવ શરીરમાં તેમની જરૂરિયાત ઓછી હોય છે; જો કે, આમાં નિષ્ફળ જવાથી અમુક રોગો થઈ શકે છે. ખનિજો એક નાનકડા યોદ્ધા જેવા છે જે શરીરને કોષોના પુનર્જીવન અને સમારકામમાં, એનર્જી ટ્રાન્સમિશન, ચેતા સિગ્નલિંગ, સ્નાયુઓ અને હાડકાંને મજબૂત કરવા, ઘાને મટાડવામાં, રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારવામાં અને બીજા ઘણામાં મદદ કરે છે. આપણા શરીરમાં હજારો મિકેનિઝમ્સને વિવિધ ખનિજોની જરૂરી માત્રાની જરૂર હોય છે. રોજબરોજની પ્રવૃત્તિઓ સરળતાથી કરવા માટે, દરેક વ્યક્તિએ દૈનિક ટેવોમાં ખનિજોનો સમાવેશ કરવો જોઈએ. પરંતુ શું આપણે જાણીએ છીએ કે કયા ખનિજો જરૂરી છે અને કયા ઓછા? અને દવાને બદલે ખોરાક દ્વારા ખનિજો કેવી રીતે લઈ શકાય? ઠીક છે, તે માટે, તે મુખ્ય અને ટ્રેસ ખનિજોમાં વહેંચાયેલું છે. નીચે આવશ્યક મુખ્ય ખનિજોની સૂચિ છે:
1. કેલ્શિયમ:
કેલ્શિયમ એ હાડકા અને દાંત માટે સૌથી મહત્વપૂર્ણ ખનિજોમાંનું એક છે. તે હાડપિંજરને મજબૂત બનાવે છે- નક્કર, સ્થિર માળખું આપે છે. તે સિવાય, તે હાડકાનું નિર્માણ કરે છે, હીલિંગમાં સુધારો કરે છે, બ્લડ પ્રેશરને નિયંત્રિત કરે છે, સમગ્ર શરીરમાં ઉત્સેચકોને સક્રિય કરે છે અને સ્નાયુઓની હિલચાલમાં મદદ કરે છે.
આ પદાર્થની ઉણપથી હાડકાની સમસ્યાઓ, સ્નાયુઓનો થાક, વૃદ્ધિમાં મંદી, દાંતની વિસંગતતા વગેરે થઈ શકે છે. તેથી પૂરતું કેલ્શિયમ લેવા માટે, વ્યક્તિએ રોજિંદા ભોજનમાં ડેરી ખોરાક (દહીં, દૂધ, ટોફુ, ચીઝ) નો સમાવેશ કરવો જોઈએ. ઉપરાંત, બ્રોકોલી અને કાલે જેવી કેટલીક પાંદડાવાળા શાકભાજીમાં પોષણ હોય છે. માંસાહારી લોકો કેલ્શિયમ માટે સારડીન અને સૅલ્મોન જેવી માછલી ખાઈ શકે છે.
2. ફોસ્ફરસ:
કેલ્શિયમ ફોસ્ફરસની જેમ જ હાડકા અને દાંતના નિર્માણમાં પણ મહત્વની ભૂમિકા હોય છે. માનવ શરીર હાડપિંજરના વિકાસ અથવા હાડકાના પુનઃનિર્માણ માટે 80 ટકા ફોસ્ફરસ લે છે. કોષની પેશીઓના વિકાસ, જાળવણી અને સમારકામ માટે શરીર માટે પ્રોટીન બનાવવું પણ જરૂરી છે. તે ઊર્જા સંગ્રહમાં પણ મદદ કરે છે.
ઓછા સેવન અથવા ઉણપથી નબળાઈ, હાડકાંનું વિક્ષેપ, દાંતનું નુકશાન, કેલ્શિયમની ઉણપ અને ઓછા કેલ્શિયમના પરિણામો આવી શકે છે. લાઓસનું વધુ સેવન કરવાથી કિડનીની સમસ્યા થઈ શકે છે. તેથી કોઈપણ ખનીજ યોગ્ય માત્રામાં લેવું જોઈએ.
લાલ માંસ, માછલી, ઈંડા, મરઘાંમાંથી ફોસ્ફરસ મળી શકે છે અને શાકાહારીઓ આખા અનાજ, ઓટ્સ, બ્રેડ, ચોખા, દૂધ, ચીઝમાંથી મેળવી શકે છે. કેલ્શિયમ સાથે ફોસ્ફરસ પણ મળી શકે છે. તેથી કેલ્શિયમ પૂરો પાડતો ખોરાક ફોસ્ફરસ પણ પ્રદાન કરે છે.
3. મેગ્નેશિયમ:
મેગ્નેશિયમ સખત અને નરમ પેશી માટે ખનિજ છે. તે માત્ર હાડકાના બંધારણ માટે જ જરૂરી નથી પણ ઉત્સેચકોની સક્રિયકરણ, ચેતા અને સ્નાયુઓની પ્રવૃત્તિ, પ્રોટીન સંશ્લેષણ, ઊર્જાનું જરૂરી પ્રકાશન, શરીરના તાપમાનના નિયમન અને ચરબી ચયાપચય માટે પણ જરૂરી છે. તે કેલ્શિયમ, ફોસ્ફરસ અને સોડિયમ સાથે આંતરસંબંધિત છે, જે અસ્થિ અને મગજના ખનિજો છે. તેથી એમ કહી શકાય કે મેગ્નેશિયમ માનવીની દરેક પ્રવૃત્તિ માટે જરૂરી છે.
પરંતુ જો શરીરમાં અપૂર્ણતા હાજર હોય તો શું? પછી તે આધાશીશી અથવા માથાનો દુખાવો, પગની અસ્વસ્થતા, ચિંતા, સ્નાયુઓમાં ખેંચાણ, ખાસ કરીને પગ, ચીડિયાપણું, શરીરના સ્નાયુઓમાં દુખાવો વગેરે જેવા ચિહ્નો દર્શાવે છે, તેથી આ સમસ્યાને દૂર કરવા માટે, વ્યક્તિએ બદામ, દૂધ, આખા અનાજના અનાજ, લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજીમાંથી મેગ્નેશિયમ લેવું જોઈએ. , અને કેટલાક પ્રાણી ઉત્પાદનોમાંથી પણ.
4. સોડિયમ, પોટેશિયમ, ક્લોરાઇડ
આ ખનિજો ઇલેક્ટ્રોલાઇટ સંતુલન અને શરીરમાં પાણીની સામગ્રી અથવા શરીરના પ્રવાહી સંતુલનને નિયંત્રિત કરે છે. જો કે, પોટેશિયમની કેટલીક અન્ય ભૂમિકા પણ છે, જેમ કે કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર સ્વાસ્થ્ય અને ચેતા – સેલ ફંક્શન નિયમનની જાળવણી. આ ત્રણેય ખનિજો શરીરના પ્રવાહીના સંચાલન માટે જરૂરી છે. તેઓ માંસપેશીઓના સંકોચન, ચેતા પ્રતિક્રિયા અથવા મગજના કાર્ય દરમિયાન ખાનારના નિયમન, આંતરડામાંથી અમુક પોષક તત્વો અને પાણીનું શોષણ, પ્રોટીન સંશ્લેષણ અને પાચન માટે એસિડ નિયમન માટે એકસાથે કામ કરે છે.
આમાંના કોઈપણની ઉણપ બ્લડ પ્રેશરની સમસ્યાઓ, પ્રવાહી રીટેન્શન, પાચન સમસ્યાઓ, નબળાઇ, માનસિક મૂંઝવણ, સ્નાયુમાં ખેંચાણ, પગની ઘૂંટીમાં સોજો વગેરેનું કારણ બની શકે છે; જો ગંભીરતા સુધી પહોંચે છે, તો પછી લકવો અથવા હૃદયની નિષ્ફળતા.
દરેક વ્યક્તિ જાણે છે કે મીઠું આ ખનિજો માટે શ્રેષ્ઠ સ્ત્રોત છે, કારણ કે તેમાં સોડિયમ ક્લોરાઇડ હોય છે. પોટેશિયમ માટે ફળો શ્રેષ્ઠ સ્ત્રોત છે- કેળા, કોળું, નારંગી, ખજૂર. પછી બદામ, બીજ, કઠોળ, દહીં, દૂધ, સોયાબીન. માંસ, માછલી અને શેલફિશ જેવા કેટલાક માંસાહારી વિકલ્પો.
5. આયર્ન:
દરેક વ્યક્તિ જાણે છે કે આયર્ન કેટલું મહત્વપૂર્ણ છે. જો કે તે ટ્રેસ મિનરલ્સની શ્રેણીમાં આવે છે, તેમ છતાં શરીર માટે તેના કાર્યને અવગણવું જોઈએ નહીં. લોહીના ઉત્પાદન, ઓક્સિજનના પરિવહન અને યોગ્ય રોગપ્રતિકારક કાર્ય માટે આયર્ન જરૂરી છે. વધુમાં, તે તંદુરસ્ત ઊર્જા ચયાપચય અને અમુક દવાઓ/વિદેશી પદાર્થોના ચયાપચય માટે જરૂરી છે જેને શરીરમાંથી વિસર્જન કરવાની જરૂર છે.
તેની અપૂરતીતાને કારણે આયર્નની ઉણપનો એનિમિયા, થાક, નબળાઇ, શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, સ્નાયુઓમાં દુખાવો, ચક્કર, ગ્લોસિટિસ / સોજોવાળી જીભ, માથાનો દુખાવો થાય છે. આ ટ્રેસ ખનિજની ખૂબ ઓછી અથવા ઉણપ જીવન માટે જોખમી બની શકે છે. તેથી તમને સ્વસ્થ બનાવવા માટે, આયર્નના સમૃદ્ધ સ્ત્રોત ધરાવતા ખોરાક લો જેમ કે બદામ, ઘેરા લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજી, કઠોળ અને દાળ, કાજુ, આખા અનાજના અનાજ, બીફ, ઓઇસ્ટર્સ, ચિકન અને ટર્કી.
ટ્રેસ ખનિજો:
જો કે ઉપરોક્ત ઉલ્લેખિત ખનિજોનું મુખ્ય મહત્વ છે, અન્ય ટ્રેસ ખનિજોને ક્યારેય ભૂલશો નહીં; કારણ કે તેઓ પણ શરીરના ઘણા કાર્યોમાં ભાગ લે છે.
ટ્રેસ ખનિજો ઝીંક, ફ્લોરાઇડ, કોપર, મેંગેનીઝ, આયોડિન, સેલેનિયમ, ક્રોમિયમ છે. દરેકનું પોતાનું કાર્ય છે. ઉદાહરણ તરીકે, ઝીંક ચરબી, લિપિડ, પ્રોટીન, કાર્બોહાઇડ્રેટ અને ઉત્સેચકોના ચયાપચયમાં નોંધપાત્ર ભૂમિકા ભજવે છે. ઉપરાંત, સેલ વૃદ્ધિમાં ભાગ લેવો; ઘા મટાડવું, અને ત્વચાના કોષોનું પુનર્જીવન. આયોડિન થાઇરોઇડ હોર્મોન નિયમન અને પરિણામે, શારીરિક અને માનસિક વિકાસ માટે જરૂરી છે. મેંગેનીઝ એન્ટીઑકિસડન્ટ એન્ઝાઇમ તરીકે કામ કરે છે.
બોટમલાઈન:
તેથી આ રીતે, અન્ય ટ્રેસ મિનરલ્સ હાડકાં અને દાંતને મજબૂત કરવા/ખનિજીકરણ, ઉત્સેચકોનું નિયમન, મગજનો વિકાસ, મજબૂત રોગપ્રતિકારક શક્તિ બનાવવા, ઘા રૂઝાવવા વગેરેમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. જો કે તેઓ થોડી માત્રામાં જરૂરી છે, આ ખનિજોની ઉણપ શરીરમાં ઘણી અસાધારણતા પેદા કરી શકે છે. આ ટ્રેસ ખનિજો તમામ ડેરી ઉત્પાદનો, સીફૂડ, બદામ અને કઠોળ, આખા અનાજ, આયોડાઇઝ્ડ મીઠું, માંસ ઉત્પાદનો વગેરેમાં હાજર છે.
આ રીતે ખનિજો આપણા શરીરને બધી રીતે ચલાવે છે. તેથી તમારી જાતને ઉર્જાવાન અને રોગમુક્ત રાખવા માટે, મહત્તમ પોષક તત્વો મેળવવા માટે તંદુરસ્ત આહારનો સમાવેશ કરો.
